چه مسلمانی شبیه ائمه اطهار می شود؟

آن مومنینی كه در دنیا اعمال ما را می‌بینند؛ ائمه اطهار(علیهم السلام) هستند. پس هر چه ما بكنیم اینها می‌ بینند و هرچه از جان ما و از قلب ما خطور بكند، در مشهد اینها هستیم.

وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَكُونَ الرَّسُولُ عَلَیْكُمْ شَهِیدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی كُنتَ عَلَیْهَا إِلاَّ لِنَعْلَمَ مَن یَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیْهِ وَإِن كَانَتْ لَكَبِیرَةً إِلاَّ عَلَى الَّذِینَ هَدَى اللّهُ وَمَا كَانَ اللّهُ لِیُضِیعَ إِیمَانَكُمْ إِنَّ اللّهَ بِالنَّاسِ لَرَۆُوفٌ رَّحِیمٌ ؛

و بدین گونه شما را امتى میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید و پیامبر بر شما گواه باشد. و قبله‏اى را كه [چندى‏] بر آن بودى، مقرر نكردیم جز براى آنكه كسى را كه از پیامبر پیروى مى‏كند، از آن كس كه از عقیده خود برمى‏گردد بازشناسیم و البتّه [این كار] جز بر كسانى كه خدا هدایت [شان‏] كرده، سخت گران بود و خدا بر آن نبود كه ایمان شما را ضایع گرداند، زیرا خدا [نسبت‏] به مردم دلسوز و مهربان است.

(آیه 143 سوره بقره)

آیه بیان شده ناظر به ویِژگی های امت اسلامی است.

قرآن كریم ضمن اینكه دین را به كمال معرفی می‌كند ،انسانهای تربیت شده را هم معرفی می‌كند؛ مثلاً در تعریف برّ و نیكی نیکان می‌فرماید: (… وَلَـكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ …)؛ در معرفی بر و نیكی، نیك و نیكان را معرفی می‌كند، برای اینكه معرفی نیكی و خیر خیلی مۆثر نیست آنچه مۆثر است عاملان به این فضیلت است، آنها كه نیكان‌اند آنها را می‌شناساند.

در عین حال كه قرآن كریم مسئله قبله را هدایت به صراط مستقیم دانست اما در كنارش كسانی كه در این صراط مستقیم حركت می‌كنند و به مقصد رسیده‌اند، آنها را معرفی می‌كند.

معرفی دین یك قسمت از اهداف قرآن كریم است، معرفی متدیّنهایی كه در سایه عمل دین به آن اهداف عالیه رسیده‌اند هدف دیگر است. لذا در بسیاری از موارد به جای اینكه اوصاف فضایل را معرفی كند، موصوف ها را و كسانیكه به آن فضایل مزین‌اند، آنها را معرفی می‌كند.

خاصیت وسطیت این است كه هم مشهود پیغمبر و هم شاهد امت‌ است.

معرفی گروه خاص از امت اسلامی که شاهد اعمال هستند

در بین شما مردانی هستند كه شاهد اعمال‌اند، نمی‌خواهد دین را به كمال معرفی كند؛ زیرا آن آیه‌ای كه دین را به كمال معرفی می‌كند همان است كه در سوره مباركه آل‌عمران یاد شده است كه فرمود: (

… الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِینَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا …)، این جمله‌ها ناظر به معرفی دین است كه دین كامل است و نعمت تامه و كامله خدای سبحان است.

این که دین كامل باشد كافی نیست، متدیّن هایی كه به این دین عمل كردند به كمال رسیدند آنها مهم هستند .

قرآن كریم در این آیه كریمه آنان را این گونه معرفی می‌كند می‌فرماید: (وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَكُونَ الرَّسُولُ عَلَیْكُمْ شَهِیدًا …)

وسطیت یعنی چه؟

خاصیت وسطیت این است كه هم مشهود پیغمبرید، هم شاهد امتید؛ هم خود را در مشهد پیغمبری ببینید، در محضر آن حضرت مشاهده می‌كنید و هم كارهای دیگران را می‌بینید. چون اگر عنایت كردید كه در مشهد پیغمبرید، در محضر پیغمبرید، یقیناً مواظب عقاید و اخلاق خودتان خواهید بود و چون كارهای مردم را هم می‌بینید از اصلاح آنها هم خودداری نخواهید كرد.

اگر كسی به جایی رسید كه خود را در حضور پیغمبر می‌بیند، یقیناً دیگران را هم در مشهد خود مشاهده می‌كند.

چه راهی برای این است كه انسان خود را در محضر پیغمبر ببیند؟ و چه راهی هست كه انسان اعمال دیگران را هم مشاهده كند؟ 

با توجه به آیه77 و 78 سوره مباركه حج ، راه شاهد شدن آن است كه انسان ارتباطش را با پیغمبر قوی بكند یعنی آیاتی كه حضرت تلاوت كرد، از علوم حضرت استفاده كند، از تزكیه حضرت استفاده كند .

اگر كسی بخواهد به مقام شهادت بر اعمال برسد، چاره‌ای جز این نیست كه از راه تهذیب نفس و تزكیه به جایی برسد كه خود را در محضر پیغمبر ببیند.

رۆیت اعمال توسط خدا، پیامبر و مۆمنان در دنیا

در سوره مباركه توبه 2 آیه هست كه از رۆیت خدا و پیامبر خبر می‌دهد و 1 آیه است كه گذشته از رۆیت خدا و پیغمبر، از رۆیت مۆمنین هم خبر می‌دهد. در یك آیه می‌فرماید كه هرچه انجام می‌دهید خدا و پیامبر می‌بینند: (فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ) این در یك آیه است.

در آیه 105 این‌چنین می‌فرماید:(وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَیَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُۆْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ؛ و بگو: [هر كارى مى‏خواهید] بكنید، كه به زودى خدا و پیامبر او و مۆمنان در كردار شما خواهند نگریست، و به زودى به سوى داناى نهان و آشكار بازگردانیده مى‏شوید پس شما را به آنچه انجام مى‏دادید آگاه خواهد كرد.)

این سین، سین تحقیق است؛ نه سین تسویف، به دو دلیل ؛

یكی اینكه فرمود: بعداً به سوی (عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ) بر می‌گردید، یكی اینكه در قیامت خب همه أعمال یكدیگر را می‌بینند، چون (یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ) است، اختصاصی به خدا و پیغمبر و مۆمنین ندارد، كفار و منافقین هم اعمال انسانها را می‌بینند.

چون اعمال انسانها از درون به بیرون ظهور می‌كند، (تُبْلَی السَّرَائِرُ) می‌شود همه می‌بینند. اما در این كریمه فرمود: (وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُۆْمِنُونَ) ؛ نه اینكه بعدها خدا می‌بیند (این سین سینِ تحقیق است نه تسویف) یعنی حتماً، یقیناً خدا می‌بیند، پیغمبر می‌بیند، مۆمنین می‌بینند؛ الان می‌بینند، برای اینكه فرمود:(وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ ) بعداً هم به پیشگاه خدایی كه غیب و شهادت برای او شهادت است برمی‌گردید.

اگر منظور این باشد كه در قیامت اعمال شما را خدا و پیغمبر و مۆمنین می‌بینند، این دیگر قید نداشت؛ برای اینكه در قیامت هر انسانی اعمال دیگری را می‌بیند. كافر و منافق هم بالاخره می‌بینند، كه خودشان چه كردند، دیگران چه كردند. چون (یَوْمَ تُبْلَی السَّرَائِرُ) است.

(وَلاَ یَكْتُمُونَ اللّهَ حَدِیثاً) ؛ آن روز انسان قدرت كتمان سخنی ندارد، هر چه در درون هست بیرون می‌آید. وقتی هر چه در درون بود بیرون می‌آید. خب، همه می‌بینند، امّا در این كریمه سوره توبه كه فرمود: هرچه انجام می‌دهید، الله می‌بیند ، رسول الله می‌بیند، مۆمنین می‌بینند یعنی در دنیا می‌بینند.

تطبیق «مۆمنون» بر اهل بیت(علیهم السلام) در روایات

آن مۆمنینی كه در دنیا اعمال ما را می‌بینند چه كسانی‌اند؟

در محضر امام رضا (علیه السلام) این مطلب مطرح شد كه ـ كسی به حضرت عرض كرد ـ آیا دعای خیر می‌كنید یا نه؟ فرمود: ما از شیعیانمان غافل نیستیم. عرض كردند: چطور از شیعیان غافل نیستید؟

فرمود به اینكه همه اعمال شما را به ما نشان می‌دهند [و] ما می‌بینیم.

تحمل این معنا برای بعضی از حضار مجلس سخت بود . آن‌وقت حضرت این آیه سوره توبه را تلاوت كرد، فرمود: (وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَیَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُۆْمِنُونَ) ؛ فرمود: «إیّانا عنی» ؛ منظور از این مۆمنین كه خدا در قرآن می‌فرماید هرچه بكنید مۆمنین می‌بینند، ماییم، آنگاه فرمود: ما از دوستانمان و شیعیانمان غافل نیستیم.

پس هر چه ما بكنیم اینها می‌بینند و هرچه از جان ما و از قلب ما خطور بكند. در مشهد اینها هستیم.

خب، اگر این معنا برای خود ما ثابت شد، تأثیر تربیت و تزكیه او چقدر است؟ اگر ما بدانیم كه حضرت ولی‌عصر(ارواحنا فداه) ما را می‌بیند، خب یقیناً در كار خودمان تجدید نظر می‌كنیم تا برسیم به جایی كه ما هم ببینیم آنچه دیگران انجام می‌دهند. پس هر كاری كه ما می‌كنیم الیوم اینها می‌بینند و مشاهده می‌كنند.

بنابراین اینها می‌شوند شهدای بر اعمال: (وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُۆْمِنُونَ) ؛ كه روایات این مۆمنین را بر اهل بیت (علیهم السلام) تطبیق كرد‌ ؛ نظیر همان (شهداء علی الناس) كه طبق روایات به اهل‌بیت (علیهم السلام) تطبیق می‌شود.

منیع: بخش قرآن تبیان